باتوجه به پیچیدگی محیط های تصمیم گیری در جهان، سیاستگذاری علم و فناوری چندی است که مورد توجه قرار گرفته است. آموزش عالی سلامت از جمله زیرمجموعه های نظام های علم و فناوری است که به دلیل محیط در حال تغییر نظام های سلامت و لزوم پاسخگویی آموزش به این محیط متغیر، سیاستگذاری آینده نگارانه این حوزه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از زمان تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ایران، تلاش هایی در زمینه سیاستگذاری آموزش عالی سلامت صورت گرفته که غالبا با رویکرد واکنشی بوده و به مرحله اجرا نرسیده است. برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی به عنوان اولین تجربه سیاستگذاری آینده نگارانه حوزه آموزش عالی سلامت از سال 1394 آغاز گردید و با بهره گیری از بستر آمایش سرزمینی و یک نظام چند سطحی در دست اجرا می باشد. نوشته حاضر به بررسی ابعاد و الگوهای سیاستگذاری در آموزش عالی و تجارب سیاستگذاری آموزش عالی سلامت در ایران می پردازد.

صدور بیانیه گام دوم از سوی مقام معظم رهبری، نشان دهنده آغاز عصرجدیدی از حیات انقلاب اسلامی و ترسیم چشم-انداز برای آینده آن در قالب یک منشور مهم برای نسل های جدید است. با توجه به اهمیت و جایگاه راهبردی این سند، این پژوهش در پی پاسخ به این سوال اصلی است که دلالت های آینده نگرانه بیانیه گام دوم انقلاب چیست؟ یافته های تحقیق بر اساس روش آینده نگارانه مارتالیزلی نشان می دهد که این بیانیه از ویژگی های یک سند راهبردی و گام های هفت گانه آن برخوردار بوده و حاوی ترسیم تصویری مطلوب و چشم انداز روشنی از آینده انقلاب اسلامی است. آینده ای که در آن میزان توفیقات انقلاب اسلامی در هر دو ساحت مادی و معنوی رو به افزایش گذاشته و در عوض دستاورد دشمنان در مقابله با آن، رو به ضعف و کاستی دارد. این چشم انداز امیدبخش و خوشبینانه بوده و با نقش محوری جوانان برای حرکت به سوی تحقق تمدن نوین اسلامی شناسانده می شود.

در جهان مملوء از پیچیدگی و عدم قطعیت آینده، کاوش درباره آینده های بدیل تعلیم و تربیت و برنامه های درسی در راستای تحقق مأموریت نظام های آموزشی ضرورت می یابد. از این رو، هدف مقاله حاضر، آینده نگاری برنامه درسی دوره ابتدایی در افق 1415 بود که با استفاده از رویکرد آینده نگاری و ابزار سناریونگاری انجام شد. در نهایت، چهار سناریوی بدیل برنامه درسی ابتدایی تدوین گردید. سناریوی اول با عنوان «اتوبوس جادویی مدرسه» بیانگر «برنامه درسی به منزله نقشه راه شخصی» است. سناریوی دوم با عنوان «در جستجوی خوشبختی» موقعیت «احیای برنامه درسی» را توصیف می کند. سناریوی سوم با عنوان «عصر یخبندان» بیانگر «فروپاشی برنامه درسی» است و سناریوی چهارم با عنوان «انجمن شاعران مرده» موقعیت «برزخ برنامه درسی» را روایت می کند. نتایج نشان داد نوآوری بیش از آنکه وابسته به ساختارها باشد، از عاملیت ها ناشی می شود و مستلزم تحول دیدگاه ها درباره اهداف تعلیم و تربیت در عصر دیجیتال و نیز افزایش اختیارات و توانمندسازی مدارس است.

مناطق آزاد از ابزارهای دولت ها برای تحقق راهبرد برونگرا در پارادایم جهانی شدن، از اصلیترین کانونهای توجه سرمایه گذاران محسوب میشود که از بدو تشکیل زمین مهمترین عامل در بین دیگر عوامل تولید مورد توجه می باشد و آنچه بعد از سپری شدن چندین دهه از تشکیل مناطق آزاد لازمه تغییر است تغییر رویکرد در برنامه ریزی در این نواحی لازم می باشد در پژوهش با رویکرد آینده نگاری به شناسایی مهمترین عوامل مؤثر، میزان و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر و بر وضعیت آینده توسعه فضایی منطقه آزاد ارس می پردازد که در واقع زمینه تدوین سناریوها در مراحل بعدی و همچنین تدوین راهبردها، برنامه ریزی و سیاستگذاری برای رسیدن به سناریوهای مطلوب را فراهم میکند که از روش های دلفی و تحلیل اثرات متقاطع و نرم افزار میک مک به شناخت پیشران ها پرداخته است و از لحاظ روش توصیفی – تبینی و نتایج، کاربردی است در مرحله اول، 51 متغیر در قالب 4 عامل (اقتصادی، سیاسی و نهادی، اجتماعی و گردشگری و کالبدی و محیطی) ، شناسایی و از میان عوامل میزان تأثیرگذاری بر یکدیگر و بر آینده با روشهای مستقیم و غیرمستقیم، 13عامل کلیدی، جذب سرمایه، تحریم های بین المللی، توسعه دشت های کشاورزی و گلخانه ای، توسعه بخش صنعت، صادرات، قیمت زمین، توسعه شهری و روستایی، روابط دیپلماتیک با کشورهای حوزه قفقاز، رقابت منطقه ای با سایر مناطق آزاد، زیرساخت های گردشگری، رونق تجارت، تسهیل در واردات و مناقشه قره باغ و روند صلح، انتخاب، که بیشترین نقش را در توسعه فضایی آینده منطقه آزاد ارس، ایفا می نماید.

مجموعه رشته علوم سیاسی عمدتاً مسائل گذشته و حال را مورد تحلیل قرار می دهد. از آنجا که علم سیاست یکی از رشته های مورد نیاز دستگاه سیاستگذاری است، با کاربردی تر شدن و ارتقای آن به منظور پیش بینی مسائل سیاسی قادر خواهد بود بیش از پیش در عرصه‏های متنوع حکمرانی مورد استفاده قرار بگیرد. آینده پژوهی یکی از عرصه‏هایی است که می تواند در این زمینه به علم سیاست بویژه سیاستگذاری عمومی کمک کند. برای این منظور مقاله با این پرسش آغاز شده است که چگونه می توان از آینده پژوهی برای پیش بینی تحولات آینده در عرصه سیاستگذاری بهره گرفت؟ هدف مقاله ارائه درک مناسب از مفاهیم کلیدی آینده پژوهی و شناخت روش های هفت گانه اصلی آن برای پیش‏بینی تحولات آینده به منظور حذف عامل غافلگیری است. همچنین در این مقاله تلاش شده روش های مختلف، همراه با بررسی نمونه های سیاسی ارائه گردد تا قابلیت و اهمیت آینده پژوهی در سیاستگذاری مشخص شود. این کار نه تنها به بازاندیشی مطلوب‏تر علم سیاست کمک می کند بلکه جایگاه آن را در دستگاه سیاستگذاری ارتقا می‏دهد.

آینده نگاری از جمله مفاهیم نوپایی است که به واسطه نوپا بودنش هنوز مفهومی ساخته و پرداخته نیست و منابع قابل توجهی نیز از آن در دسترس قرار ندارد. هر مفهومی از سیر تحول تاریخی خاصی برخوردار است و در مواجهه با چالش ها و مسائل خاصی بروز و ظهور یافته است. بنابراین به منظور پرداختن به مفاهیم، ذکر این مواجهه ها اهمیت و ضرورت می یابد. مفهوم آینده نگاری نیز از ناتوانی دانش پیش بینی، دانش سیاستگذاری و دانش مدیریت راهبردی در پاسخگویی به چالش هایی خاص ظاهر گشته است. به این ترتیب شناسایی چالش هایی که ما را در ساخت مفهوم آینده نگاری کمک کرده اند، اهمیت دارد. مقاله حاضر سعی دارد تا ابتدا با ذکر تاریخچه ای در مورد مباحث آینده اندیشی، به ناتوانی های پیش بینی در پاسخ به سوالات آینده اندیشانه بپردازد و در این خلال به مفهوم آینده نگاری برسد. لازم به توضیح است که تمرکز این مقاله بر آینده نگاری های سازمانی و ملی است و به همین خاطر به اینگونه مباحث پرداخته شده است. در پایان هم استفاده از این مفاهیم به طور مشترک در فرایند سیاستگذاری آینده نگرانه سازمان ها توصیه شده است.

معاهدات بین المللی از جمله منابع حقوق بین الملل محیط زیست و یکی از مهم ترین ابزارهای توسعه حقوق بین الملل محسوب می گردند. امروزه بیشترین معاهدات، در حوزه حقوق بین الملل محیط زیست و حفاظت از آن می باشد. سیر تحول و گوناگونی موضوعی معاهدات در این زمینه سبب گردیده است تا از یک طرف پیروی معاهداتی اعضاء مورد ارزیابی و از طرف دیگر سیر دیپلماسی کلی نگر در فرآیند اجرائی معاهدات مدنظر قرار گیرد. این روند از آن جهت است که استاندارد تعادلی برای حفظ وضعیت موجود در جهت اجرا و اثرگذاری معاهدات ضرورت دارد. بنابراین، از آن جایی که کلیه مسائل مرتبط با محیط زیست فرامرزی است و آثار آن بر روی کره مسکون فراگیر است، از این رو در مسیر توسعه این معاهدات، جزئی نگری و مطالعات چندوجهی ملی و بین المللی در این خصوص ضروری می نماید. در این راستا این پژوهش با هدف تبیین و واکاوی بازآفرینی پایدار جهان شهرها، به اثرگذاری معاهدات زیست محیطی بر آینده محیط زیست کلان شهر تهران می پردازد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که نحوه تعامل دوسویه معاهدات محیط زیستی و کلان شهر تهران چگونه می تواند سبب توان افزایی بازآفرینی پایدار این شهر باشد؟ این مطالعه میان رشته ای زمینه ساز رشد و ارتقاء نگرش های منفعل به محیط زیست بومی می شود.

نوآوری در روش ها و ابزارهای تبلیغاتی مناسب با شرایط عصر دیجیتال و هوش مصنوعی از مولفه های مهم اثرگذار در شناخت ماهیت مفهوم تبلیغات در جنگ های آینده خواهد بود. شناخت سیاستگذاران تبلیغات جنگ از ظرائف و پیچیدگی های امر تبلیغات به ویژه در زمان های بحران مانند جنگ نقش بسیار بالائی در تدوین و انتخاب سیاست ها خواهد داشت. پرسش محوری ما از نحوه و چگونگی تبیین مدل فرایندی سیاستگذاری تبلیغی در دوران جنگ در راستای بسترسازی، کارآمدی و اثربخشی فعالیت های تبلیغاتی و جلوگیری از پراکنده کاری ها و تشتت در اجراء و تحمیل هزینه های غیر ضرور بر کشور با تأکید و نگاه به آینده است. هدف اصلی تحقیق دستیابی به مدل فرایندی سیاستگذاری تبلیغاتی در جمهوری اسلامی ایران در صورت بروز شرایط جنگی است و می کوشد کارآمدی و اثربخشی فعالیتهای تبلیغی دستگاه ها و نهادهای متولی تبلیغات در کشور را ترسیم سازد و به شناسایی و معرفی عوامل پیشبرنده و بازدارنده تأثیرگذار در شرایط جنگ های احتمالی آینده اقدام ورزد. فرضیه تحقیق با پیشنهاد مدل سیاستگذاری «چند جریان»، بر ضرورت تاسیس یک سازمان تخصصی جهت برنامه ریزی تبلیغات جنگی در جنگ های مدرن آینده تاکید دارد. روش تحقیق متکی بر مدل تحلیل محتوا و بر پایه آن، ارزیابی متون و اسناد مرتبط و تحلیل محتوایی آنهاست. نتیجه نهایی تحقیق، اعلام ضرورت تاسیس یک سازمان تخصصی برای برنامه ریزی تبلیغات جنگی در جنگ های مدرن آینده است.

آینده، نامعین و سرشار از عدم قطعیت های عمیق و رویدادها و اتفاق های غیرمنتظره و شگفتی ساز است. این امر در برنامه­ ها و سیاست­ های بخش عمومی که دارای حجم، اثر و پیچیدگی بیشتر بوده و افق زمانی بالاتری دارند، از شدت و حساسیت بیشتری نیز برخوردار می­ گردد و تلاش سیاستگذاران و برنامه­ ریزان همواره بر این است که تا حد ممکن بتوانند در تصمیمات و اقدامات خود، پیش تدبیری­ های لازم را برای برخورد با عدم قطعیت­ ها و رخدادهای احتمالی صورت دهند. در این میان، آینده نگاری به عنوان حوزه­ ای که از نظر تبارشناسی خاستگاه تاریخی آن به اتفاقات پس از جنگ دوم جهانی بازگشته، با ترکیب علم و هنر به عنوان تجربه فرارشته­ ای عمل کرده و از ترکیب حوزه­ های آینده پژوهی، برنامه­ ریزی راهبردی و توسعه سیاست شکل یافته است، می­ تواند به عنوان ابزاری موثر در دست دولتمردان و سیاستگذاران در زمینه برنامه­ ریزی پابرجا، شبکه­ سازی و ایجاد تعهد در میان ذینفعان و پابرجایی و موفقیت سیاستها مورد استفاده قرار گیرد. آینده نگاری می­ تواند کارکردهای اطلاع رسانی سیاست، مشاوره سیاستی و تسهیل کننده سیاست را بر عهده داشته باشد. همچنین، آینده نگاری می­ تواند در مسائل و موضوعات بین­ المللی و جهانی نیز به عنوان ابزاری کارآمد مد نظر قرار گیرد و تجربه کشورها و سازمانهای بین المللی موید این موضوع است.

در سال های پس از پیروزی انقلاب، در میان استادان و صاحب نظران حوزه مهدویت، رویکردهای مختلفی شکل گرفته که از بستر علمی خاصی برخاسته و با توجه به جهت گیری تمدنی انقلاب اسلامی، هر یک از این رویکردهای مهدوی می تواند از ظرفیت ویژه خود برای تحقق این تمدن بهره گیرد. یکی از این رویکردها، رویکرد «راهبردی و آینده نگارانه» به مهدویت بوده که از سوی برخی صاحب نظران حوزه مهدویت مطرح شده است. مقاله حاضر که یک تحقیق توصیفی - اکتشافی است سعی دارد به این سوال پاسخ دهد که رویکرد راهبردی و آینده نگارانه به مهدویت چیست و از چه ظرفیتی برای تحقق تمدن اسلامی برخوردار است؟ بدین منظور در بخش اول جهت معرفی علمی این رویکرد، از شناسنامه علمی با چارچوب تعریف شده ای که از «رئوس ثمانیه» علم منطق عاریه گرفته شده، استفاده شد و سپس در بخش دوم، برای ظرفیت شناسی تمدنی، بعد از انجام چند مصاحبه عمیق با صاحب نظران این رویکرد، با استفاده از روش کیفی تحلیل مضمون (Thematic Analysis)، در قالب مضامین سه گانه «توصیفی»، «تفسیری» و «یکپارچه ساز» و با استفاده از نرم افزار Maxqda، کدگذاری و تحلیل گردید. بر اساس یافته ها و اطلاعاتی که در تحلیل مضامین به دست آمد، در نهایت مشخص شد که بیشترین ظرفیت تمدنی رویکرد راهبردی و آینده نگارانه به ترتیب اولویت؛ در نظام های «دانشی و فناوری»، «اجتماعی»، «سیاسی و حقوقی»، «معنوی و عبادی»، «تربیتی و اخلاقی»، «فرهنگی و هنری»، «ارتباطی» و «اقتصادی» جهت حرکت به سمت تمدن زمینه ساز ظهور (تمدن نوین اسلامی)، بروز و ظهور خواهند داشت.